Έντεχνος Λόγος

Aύγουστος Κορτώ, ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ , 

Μυθιστόρημα, 16η έκδοση, από τις εκδόσεις Πατάκη, 2013.

Παρουσίαση από την Νινέτα Παπαδομανωλάκη

Είναι ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς την περιπέτεια της ζωής ενός νεκρού. Είναι όμως πρωτόγνωρο, την ιστορία αυτή να αφηγείται ο ίδιος ο νεκρός, όχι εν ζωή, αλλά μετά θάνατον.

Όταν αφηγείται κάποιος γεγονότα τα οποία ισχυρίζεται πως είναι πέρα για πέρα αληθινά, όταν αναφέρεται σε πρόσωπα υπαρκτά και αποτιμά τη θετική η αρνητική συμβολή τους στη ζωή του, τότε, θα επιθυμούσε ο αναγνώστης να συνομιλήσει με τον αφηγητή για να κατανοήσει τα κίνητρα και το σκοπό της αφήγησης. Ο αφηγητής όμως δεν είναι στη ζωή. Και στην πραγματικότητα, δεν αφηγήθηκε ποτέ ο ίδιος. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια εικαζόμενη εκτίμηση των σκέψεων , των απόψεων και των συναισθημάτων της νεκρής Κατερίνας, μητέρας στη ζωή του υπογράφοντος το βιβλίο, Αύγουστου Κορτώ.

Ο γιος, άρρηκτα συνδεδεμένος συναισθηματικά με τη μητέρα του, της οποίας υπήρξε είδωλο, ακόμα και μετά το θάνατό της και αφού έχει αποστασιοποιηθεί από το πένθος του, επιχειρεί να εξηγήσει στον εαυτό του τη λογική της αυτοκτονίας, προσπαθώντας να στοιχειοθετήσει τους λόγους και τις καταστάσεις των οποίων αποτέλεσε φυσική συνέπεια.

Διότι, αν ο συγγραφέας αποδείξει στον εαυτό του πρώτα και κατόπιν στο κοινό του, ότι οι συνθήκες και η αυτοχειρία είχαν τη σχέση αιτίου- αιτιατού, τότε ελπίζει να καταφέρει να απενοχοποιηθεί ο ίδιος, να αποτινάξει το βάρος των τύψεων, απαντώντας στα ως τώρα αναπάντητα ερωτηματικά.

Μυστικά και ψέματα βαραίνουν λίγο πολύ όλες τις οικογένειες. Είναι πάρα πολλά τα σπίτια που δονούνται από προβλήματα συμπεριφοράς και καταστάσεις που αγγίζουν τα όρια της παθολογίας. Είναι κι εκείνες οι οικογένειες που η κληρονομικότητα ή το περιβάλλον ή το κάρμα ή μια τύχη κακή, τις φέρνει στα όρια και τις ωθεί να τα υπερβούν, ξεπερνώντας κάθε κατεστημένη λογική και ανατινάζοντας την ομαλή συμβίωση των μελών τους.

Ένας ασθενεί, μέσα στο σπίτι, όλοι ασθενούν. Σε κάθε περίπτωση, ο αδύναμος κρίκος είναι το παιδί. Και τι γίνεται όταν ένα παιδί σημαδεύεται ανεξίτηλα από πράξεις και παραλείψεις των γονιών του, εκούσιες ή ακούσιες; Το πρώτο που διαταράσσεται, η ψυχική του ισορροπία. Θα κατορθώσει να επιβιώσει, να διαγνώσει τις περιρρέουσες νοσηρότητες, να αποστασιοποιηθεί, να παρακάμψει, να κάνει το προσωπικό του άλμα; Δύσκολο έως ακατόρθωτο. Ο Αύγουστος Κορτώ δεν το κατάφερε στη νεαρή του ηλικία, παρόλη την επίγνωση. Το επιχειρεί τώρα!

Σε συνέντευξή του εξηγεί την ψυχοπαθολογία της Κατερίνας, αλλά και τη δική του, ενώ σε άλλη συνέντευξή του εξηγεί για ποιο λόγο, θέλοντας να αποτινάξει το παρελθόν του, αποφάσισε στα 18 του χρόνια να εισάγει ψευδώνυμο στη λογοτεχνική του παρουσία.

Κι έρχομαι στο μυθιστόρημα. 

Το γενεαλογικό δένδρο και των δύο γονέων του συγγραφέα αναλύεται διεξοδικά. Πολυπρόσωπη η μητρική ρίζα. Στην πλευρά του πατέρα , τα πράγματα είναι απλούστερα. Τριμελής μόλις η οικογένεια. Πέντε αδέλφια είχε η Κατερίνα, οι χαρακτήρες των οποίων περιγράφονται εξαντλητικά. Η διήγηση διανθίζεται από πολλά στιγμιότυπα και γεγονότα που σκοπό τους έχουν να καταδείξουν τις ιδιαιτερότητες των χαρακτήρων καθώς και τις επιδράσεις του καθενός, θετικές η αρνητικές, πάνω στον ψυχισμό της κεντρικής ηρωίδας.

Η ίδια, κάποιους αγαπά παθολογικά και κάποιους άλλους αγαπά να μισεί.Δεν μένει αδιάφορη σε κανένα ερέθισμα του περιβάλλοντος, ούσα συναισθηματικά πολύ ευάλωτη και ερμηνεύει τις συμπεριφορές των γονέων, των αδελφών και των λοιπών συγγενών της με γνώμονα τη δική της εύθραυστη ψυχοσύνθεση. Δεν συγχωρεί ούτε τις ζαβολιές ούτε τα παιχνίδια της παιδικής ηλικίας. Τα κουβαλάει μέσα της, μια ζωή. Αυτό δε βοηθά καθόλου στο να δομηθεί μια προσωπικότητα με αυτοτέλεια, ευθυκρισία και προπάντων αυτοεκτίμηση.

Τα βιολογικά αίτια της ψύχωσης που βασανίζει από τα πολύ νεανικά της χρόνια την Κατερίνα, δε βρίσκουν υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον ώστε να οδηγηθούν πιθανώς σε ύφεση, αντιθέτως, πυροδοτούνται από εντάσεις και συγκρούσεις οι οποίες υπό κανονικές συνθήκες δεν θα οδηγούσαν άτομα και οικογένειες σε παθολογικές αντιδράσεις. Όμως, επειδή κάθε άλλο παρά για μια μέση φυσιολογική οικογένεια μιλάμε, το περιβάλλον πυροδοτεί το κληρονομικό υπόβαθρο της ασθένειας και οι εκρήξεις εμφανίζονται αλλεπάλληλες, επικίνδυνες, μη διαχειρίσιμες.

Υπό συνθήκες, η ψυχωσική, σχιζοφρενής ασθενής, μπορεί να προξενήσει βλάβη στον εαυτό της και στο περιβάλλον της. Η Κατερίνα είναι μια ευαίσθητη, μορφωμένη, καλλιεργημένη, ευφυής γυναίκα. Έχει απόλυτη  επίγνωση της θέσης  και της κατάστασής της.

Αποδρά από τα δυσάρεστα δεσμά της πατρικής οικογένειας και παντρεύεται τον καλόγνωμο Τάσο. Αγαπά τον άντρα της κι εκείνος την αγαπά και τη φροντίζει. Μέσα σε κλίμα οικογενειακής ασφάλειας και ισορροπίας, η αρρώστια φαίνεται να τη λησμονεί.

Γεννιέται το πρώτο και μοναδικό παιδί. Αγόρι. Ο Πέτρος. 

Ο Πέτρος γίνεται αποδέκτης λατρείας, αφοσίωσης, μα και η σανίδα σωτηρίας της μάνας. Το σωσίβιο στο τρικυμισμένο της μυαλό. Το κίνητρο για να ζήσει. Τον ανατρέφει με μια καταστροφική και για τους δυο τους αγάπη, απομονώνοντάς τον από το περιβάλλον. Ο μικρός είναι ευαίσθητος, ευφυής, μαθαίνει γρήγορα, εκπαιδεύεται για ανταποκριθεί στις προσδοκίες της μάνας, όπως λέει ο ίδιος αργότερα σε συνέντευξή του.

Όμως η νηνεμία δεν διαρκεί για πολύ. Η δεύτερη εγκυμοσύνη, καθώς προχωρεί, ποιος ξέρει τι διαταραχές προκαλεί στο ορμονικό σύστημα της δύστυχης Κατερίνας . Η απόπειρα αυτοκτονίας, από την οποία η μάνα επιβιώνει, το έμβρυο όμως, ένα σχηματισμένο κοριτσάκι, όχι, θα αποτελέσει την αρχή του τέλους. Η επιζήσασα θα περάσει την υπόλοιπη βραχεία ζωή της κυνηγημένη από τις Ερινύες της. Σε αυτό το τραγικό γεγονός θα αποδώσει τις μελλοντικές αλλεπάλληλες εκρήξεις της αρρώστιας της και το βίαιο κατρακύλισμα  της λογικής και του συναισθήματός της.

Εκδηλώνει ψυχωσικά επεισόδια, νοσηλεύεται, επανέρχεται για λίγο στην κανονικότητα και πάλι υποτροπιάζει. Στο τέλος, κουρασμένη, κατάκοπη από την ασθένεια που δεν μπορεί να διαχειριστεί, αποφασίζει πλέον, σε πλήρη καταλογισμό και με ψυχρή λογική, ένα προμελετημένο τέλος.

Το κάνει, για να λυτρώσει τον πολυαγαπημένο της γιο. Αυτό τουλάχιστον πιστεύει εκείνος, στην προσπάθειά του να τη συγχωρήσει. Το εξομολογείται αφοπλιστικά σε συνέντευξή του.

Ο Αύγουστος Κορτώ δεν χρειαζόταν να γράψει «το βιβλίο της Κατερίνας» για να γίνει «rich and famous». Είναι πολυγραφότατος , πολυδιαβασμένος , με ιδιόρρυθμο λόγο, ταλαντούχος, πολύ, γνωστός και για το αξιόλογο μεταφραστικό του έργο.

Για την προσωπική του βαριά κατάθλιψη, για τους εθισμούς του, για το σεξουαλικό του προσανατολισμό, έχει χυθεί πολύ μελάνι. Διαθέτει φανατικούς φίλους και φανατικότερους εχθρούς. Προκαλεί και ο ίδιος, σαρκάζοντας πρώτα τον εαυτό του με ένα ανελέητα σκληρό χιούμορ. Δε φοβάται να εκτεθεί. Παντρεύτηκε ομόφυλό του, σε Πολιτεία της Αμερικής έγινε ο γάμος, με το εκεί νομοθετικό πλαίσιο. Διαλαλεί παντού και πάντα την αγάπη και την αφοσίωσή του στο σύζυγό του, το «κουτάβι», όπως τον αποκαλεί. Επιθυμούν να προβούν σε υιοθεσία, διότι θέλουν να αναθρέψουν ένα παιδί και να δημιουργήσουν μια κανονική οικογένεια. Το νομοθετικό πλαίσιο, ασφαλώς δεν είναι καθόλου ευνοϊκό στην Ελλάδα ως προς αυτά τα ζητήματα. Γι’ αυτό, ο Αύγουστος μάχεται με κάθε μέσον για το δικαίωμά του στη διαφορετικότητα.    

  Θεωρώ ότι άλλοτε μάχεται κομψά, άλλοτε όχι ! Αναμφισβήτητα, είναι ένας συγγραφέας αταξινόμητος. Και του σαλονιού και του λιμανιού.

Μοιράζεται την προσωπική του ζωή με χιλιάδες διαδικτυακούς φίλους, κονταρομαχεί με Τατσόπουλο και Χειμωνά, επισκέπτεται τακτικότατα τον ψυχίατρό του, λαμβάνει με θρησκευτική ευλάβεια τα αντικαταθλιπτικά και τις βενζοδιαζεπίνες του, λατρεύει τη σοκολάτα. Αν όλα αυτά είναι μια ευφυέστατη αναμέτρηση με τη δημοσιότητα, τότε την έχει κατακτήσει!

 Όσο για τη λογοτεχνική αξία του βιβλίου, εγώ δεν είμαι η αρμόδια για να την αποτιμήσω. Θα με διαφωτίσουν ως προς αυτήν οι εξ' υμών φιλόλογοι και συγγραφείς. 

  Ως απλή αναγνώστρια, έχω να καταθέσω ότι το κείμενο του Κορτώ ρέει , ξεδιπλώνοντας τη δεξιότητά του στη γραφή, με αμεσότητα, ειλικρίνεια και μεγάλη ευελιξία στο χειρισμό της γλώσσας. Ίσως με ενόχλησαν κάποιες βωμολοχίες, ίσως όμως και να ήταν απολύτως απαραίτητες, για να αποτυπωθεί ρεαλιστικά η ατμόσφαιρα.

Δεν με έκανε να κλάψω, δεν με συγκλόνισε, ίσως επειδή γνώριζα την πλοκή από προδημοσιεύσεις και υπερβολική δημοσιότητα προ της εκδόσεως. Με προβλημάτισε όμως και μου δημιούργησε αισθήματα σεβασμού και εκτίμησης για το συγγραφέα, ο οποίος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιβίωσε και εξακολουθεί να επιβιώνει, αγωνιζόμενος για ένα καλύτερο προσωπικό και κοινωνικό μέλλον.